Ωκεανοί ωρα μηδέν
Δρόσος Κουστούμπας - Πρόεδρος τμήματος Ωκεανογραφίας και θαλάσσιων Βιοεπιστημών,
Παν. Αιγαίου, Μέλος Επιστημονικής Επιτροπής MedPan
Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος
Σε πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, παρουσιάστηκαν 36 κλιματικοί κίνδυνοι που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές συνέπειες στη Νότια Ευρώπη. Η ακραία ζέστη, η μείωση των βροχοπτώσεων και οι έντονες ξηρασίες απειλούν τις θάλασσες της Μεσογείου, με μία σειρά από επαπειλούμενες επιπτώσεις στα νερά που κολυμπάμε, αλλά και στα ψάρια που καταναλώνουμε. Αύξηση της στάθμης αλλά και της θερμοκρασίας του νερού, εισβολή αλλόχθονων-ξενικών ειδών (πχ λαγοκέφαλος στην Ελλάδα) και θαλάσσιοι καύσωνες είναι μερικές από τις σοβαρότερες.
Πόσο κοντά μας βρίσκονται; Αρκεί να υπενθυμίσουμε πως το 2023 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί και η μέση παγκόσμια θερμοκρασία μεταξύ Φεβρουαρίου 2023 και Ιανουαρίου 2024 ξεπέρασε τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά 1.5°C.
Όπως αναφέρει ο κος. Κουτσούμπας, η ενδεχόμενη σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων και οι έντονες ξηρασίες στη Νότια Ευρώπη που προβλέπονται από την επιστημονική κοινότητα για τα επόμενα χρόνια είναι σαφές ότι θα συμβάλουν περαιτέρω στην ένταση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής που αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τις θάλασσες της Μεσογείου (π.χ. αύξηση της θερμοκρασίας του νερού, μείωση του pH του θαλασσινού νερού, θαλάσσιοι καύσωνες, άνοδος της θαλάσσιας στάθμης). Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη σοβαρές συνέπειες για τον άνθρωπο, αλλά και την Βιοποικιλότητα (θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα και ιδιαίτερα τα προστατευόμενα είδη, και τα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα) στη Μεσόγειο και τις Ελληνικές Θάλασσες.
Στο πολύ πιθανό (δυστυχώς) ενδεχόμενο να μην “πιάσουμε” τους μακροπρόθεσμους κλιματικούς στόχους που έχουν τεθεί σε επίπεδο ΕΕ και διεθνές επίπεδο, τότε όλες οι αρνητικές συνέπειες που καταγράφηκαν παραπάνω θα έχουν πολλαπλάσιες συνέπειες, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι, εκτός από την πίεση στον Πλανήτη Γη εξαιτίας του φαινομένου της Κλιματικής Αλλαγής, υπάρχει μια σειρά από πολλές άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες στην Μεσόγειο (π.χ. αύξηση ναυσιπλοΐας, ρύπανση, υπεραλίευση, εξόρυξη υδρογονανθράκων, καταστροφή-κατακερματισμός ενδιαιτημάτων για ‘αναπτυξιακούς’ σκοπούς) που δρουν ‘συνεργιστικά’ οδηγώντας στην περαιτέρω μεγέθυνση των επιπτώσεων ιδιαίτερα στην παράκτια ζώνη.
Για τους λόγους αυτούς είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν άμεσα διαχειριστικά μέτρα που θα σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας σε συνδυασμό με πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης. Στα μέτρα αυτά καθοριστικής σημασίας είναι η περαιτέρω ανάπτυξη και δημιουργία Δικτύου Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών στη Μεσόγειο (από 7.7% σήμερα σε 30% το 2030 – ‘The Ocean Dimension of the 2030 Agenda: Conservation and Sustainable Use of the Ocean, Seas, and Marine Resources for Sustainable Development’).
Υπάρχουν διαχειριστικά μέτρα που μπορεί να περιορίσουν τον πληθυσμό των ξενικών ειδών σε χαμηλά επίπεδα και να μειώσουν τις επιπτώσεις τους.
Στέλιος Κατσανεβάκης - καθηγητής Θαλάσσιας Οικολογίας και Βιοποικιλότητας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Κατά τον κο. Κατσανεβάκη, σήμερα υπάρχουν περίπου 1000 είδη που έχουν εισαχθεί στη Μεσόγειο από άλλες θάλασσες. Tα ξενικά είδη φτάνουν στη Μεσόγειο μέσω των ανθρώπινων παρεμβάσεων (διάνοιξη διώρυγας του Σουέζ) και δραστηριοτήτων (ναυτιλία, θαλασσοκαλλιέργειες, αγορά ενυδρείων) και συμπεριλαμβάνουν όλες τις ταξινομικές ομάδες (ψάρια, ασπόνδυλα, φύκη). Ειδικά για τα είδη της Ερυθράς Θάλασσας που έχουν εισέλθει μέσω της διώρυγας του Σουέζ, τα οποία είναι θερμόφιλα τροπικά είδη, η κλιματική αλλαγή και οι νέες συνθήκες αυξημένων θερμοκρασιών της ανατολικής Μεσογείου ευνοούν σημαντικά την εξάπλωσή τους.
Αν και τα περισσότερα ξενικά είδη δεν απειλούν τις ελληνικές θάλασσες, υπάρχουν λίγα ιδιαίτερα προβληματικά είδη, που μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρές επιπτώσεις στον θαλάσσιο τουρισμό, τις δραστηριότητες αναψυχής και την αλιεία (π.χ. η μέδουσα Rhopilema nomadica), ή άλλα να οδηγήσουν σε σημαντική μείωση της βιοποικιλότητας, λόγω υπερβόσκησης (π.χ. γερμανοί και αγριόσαλπες).
Στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι αδύνατο να εξολοθρευθούν πλήρως πληθυσμοί ξενικών ειδών που έχουν εγκατασταθεί με επιτυχία. Ωστόσο υπάρχουν διαχειριστικά μέτρα που μπορεί να περιορίσουν τον πληθυσμό τους σε χαμηλά επίπεδα και να μειώσουν τις επιπτώσεις τους. Kαλές πρακτικές περιλαμβάνουν:
Μπορείτε να παρακολουθήσετε όλες τις ομιλίες του ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ LAB στο:
